De term Sankeyliederen zal niet iedereen bekend voorkomen. Het verwijst naar de indertijd bekende Amerikaanse zanger Ira D. Sankey (1840-1908), Ira Sankey was door de Methodistischt opwekkingspredikant Dwight L. Moody gevraagd om met hem rondtrekken waarbij Moody preekte en Sankey zong, zichzelf vaak begeleidend op een harmonium. Sankey werd heel populair. Zelfs in Engeland heeft opgetreden en zijn biografie werd in het Nederlands vertaald. De liederen die hij zong waren Gospel Hymns, waarvan hij er enkele zelf geschreven heeft, maar de meeste van andere auteurs afkomstig zijn. Samen zo’n andere zanger, componist en dichter Philip Bliss heeft hij een bundel uitgegeven: Gospel Hymns and Sacred Songs. Na het overlijden van Bliss nam James McGranahan die taak van hem over. Dan hebben we al wat namen van componisten van bekende Johannes de Heer liederen: Bliss schreef de muziek van het lied van Horatio Spafford “It is well with my soul” (Nederlands: ‘t Zij vreugde mijn deel is). Spafford schreef dat lied op reis naar Engeland. Zijn vrouw en dochters reisden een schip eerder dat zonk en zijn dochters verdronken. Op de plek van de scheepsramp aangekomen schreef hij dat lied. Bliss stierf bij een treinramp toen hij zijn vrouw uit de vlammen wilde redden. In de koffer werd een tekst gevonden die door McGrahanan op muziek is gezet: “I will sing of my redeemer” (Ik wil zingen van mijn Heiland).
Maar er zijn nog andere auteurs van Gospel hymns.
Van “What a Friend we have in Jesus” (Welk een vriend is onze Jezus) is Joseph Scriven de tekstdichter en Charles Converse, die bevriend was met Franz Liszt, de componist.
Met deze Gospel hymns, die uit Amerika afkomstig zijn, wordt de zangbundel van Johannes de Heer het meest geassocieerd. Door deze zangbundel zijn deze liederen in Nederland bekend gebleven. Het zijn liederen met eenvoudige teksten en bevattelijke melodieën.
De gospel hymns vormden trouwens de eerste golf van Amerikaanse muziek die Nederland overspoelde. Later volgde de Jazz, de blues, de Rock and Roll en de overige popgenres.
De Gospel hymn is trouwens ook een van de bronnen in het ontstaan van de popmuziek.
Voor bijv. Elvis Presley was het één van zijn inspiratiebronnen.
Gospel hymns zijn getuigenisliederen. Ze getuigden van een betere wereld aan mensen die het moeilijk hadden. De liederen brachten troost. Maar al te leerstellig zijn ze niet. Ze worden gekenmerkt door een bepaalde sentimentailiteit. De Amsterdamse antropoloog Martin Vlaming wees er tijdens een interview in 2005 op dat juist bij een groepering die bekend stond als dogmatisch, uiterst nauwgezet en rationeel de populariteit van deze liederen op geloofsbeleving en gevoelskant, de sentimentaliteit van hen toont. “Het is toch ook heerlijk”, zegt hij, “om je veilig in de armen van Jezus te voelen?!”
Daar hebben we een lied dat al bij Jeruël gezongen werd voordat de zangbundel verschenen was. Johannes de Heer had aanvankelijk zelfs bedenkingen bij dat lied, door zijn oud-Gereformeerde opvoeding, zoals hij destijds zei.
Juist de acceptatie van dat lied veranderde zijn geloofsbeleving.
Het is geschreven door de blinde dichteres Fanny Crosby, op 30 april 1868.
W. Howe Doane had de melodie eerder klaar en Crosby schreef daar de bekende tekst op.
Crosby was tijdens haar leven in Amerika zeer bekend en geliefd.
Ook was een man bij Jeruël, zo vertelt Johannes de Heer, geraakt door het zingen van een lied uit zijn jeugd: Daar ruist langs de wolken. Dat moet ergens in de 19e eeuw geweest zijn.
Het is niet eens een Gospel hymn, maar de tekst is oorspronkelijk geschreven in Nederland door Eduard Gerdes (1821-1898). Het lied werd in 1858 voor het eerst gezongen tijdens een Kerstviering. De melodie is volgens mij afkomstig van “Home, sweet home” van Henry Bishop (1736-1855).
Heel veel liederen, met name uit de 19e eeuw, zijn bekend gebleven door de zangbundel van Johannes de Heer. Ze brachten eenvoudige mensen troost en drukten juist hun geloofsbeleving uit.
Wat mij betreft zijn ook deze liederen een deel van de schat der eeuwen van de kerk.
Waard om te bewaren, om ons erop te wijzen dat geloven zeker niet alleen een verstandelijke zaak is, maar juist een van het gevoel.
ds. Marco Roepers
Bronnen:
- drs. Domus Elsman: Johannes de Heer. Evangelist in het licht van de wederkomst. Zoetermeer 1995
- dr. Jan Smelik; Eén in lied en leven. Het stichtelijke lied bij de Nederlandse protestanten tussen 1866 en 1938 Den Haag 1997. Proefschrift
- Lodewijk Dros: Johannes de Heer zingt de blues van de kleine luyden.
Interview met Martin Vlaming, in Trouw verschenen op 23-7-2005. - Zangbundel Johannes de Heer 11e druk 1929 en 20ste druk 1963.
- Diverse bronnen op internet zoals cyberhymnal.org en wikipedia.org.
Prijs met Johannes de Heer 